25.4 : Patofizjologia cukrzycy

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną charakteryzującą się hiperglikemią. Cztery kategorie cukrzycy to cukrzyca typu 1, cukrzyca typu 2, inne określone typy cukrzycy i cukrzyca ciążowa.

Cukrzyca typu 1 charakteryzuje się autoimmunologicznym zniszczeniem komórek β trzustki, przy czym czynniki środowiskowe potencjalnie wyzwalają ten proces u osób genetycznie podatnych. Pomimo że wiele osób nie ma historii rodzinnej, niektóre geny zwiększają podatność, co sugeruje złożoną interakcję między genetyką a środowiskiem. Autoimmunologiczne zniszczenie, często związane z odpowiedzią indukowaną wirusowo lub zapalną, postępuje przez miesiące lub lata, prowadząc do znacznej utraty masy i funkcji komórek β. Hiperglikemia objawia się po przekroczeniu krytycznego progu zniszczenia komórek β, co oznacza kliniczny początek choroby.

Cukrzyca typu 2 różni się znacznie od cukrzycy typu 1, obejmując heterogeniczny zespół mający korzenie w insulinooporności i upośledzonym wydzielaniu insuliny. Zwykle kojarzona z otyłością i mająca stopniowy początek, istnieje silna predyspozycja genetyczna. Insulinooporność uniemożliwia efektywne wchłanianie glukozy, a mięśnie szkieletowe, tkanka tłuszczowa i wątroba są kluczowe dla jej rozwoju. Podwyższone poziomy insuliny na czczo, zwiększone proporcje proinsuliny krążącej i zaburzone wydzielanie glukagonu komplikują stan. Czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, takie jak starzenie się, styl życia i tłuszcz wewnątrzbrzuszny, przyczyniają się do zmian wrażliwości na insulinę.

Inne formy cukrzycy obejmują monogenowe formy cukrzycy, takie jak MODY i cukrzyca noworodkowa, które powstają w wyniku mutacji wpływających na kluczowe geny w regulacji glukozy, prezentując szereg cech klinicznych. Często mogą one naśladować cukrzycę typu 1 lub typu 2, ale mają odrębne podstawy genetyczne, co wymaga dostosowanego leczenia. Ponadto choroby takie jak zapalenie trzustki lub mukowiscydoza i niektóre endokrynopatie mogą wywoływać wtórne formy cukrzycy poprzez zaburzenie prawidłowego metabolizmu glukozy.

Cukrzyca ciążowa to nietolerancja glukozy, która występuje w czasie ciąży. Fizjologicznie jest to spowodowane hormonami łożyskowymi, które wywołują insulinooporność, aby zapewnić stały dopływ glukozy do rozwijającego się płodu. W większości przypadków trzustka matki kompensuje to, produkując więcej insuliny. Jednak gdy produkcja insuliny jest niewystarczająca, pojawia się cukrzyca ciążowa. Chociaż zwykle ustępuje po porodzie, zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2 zarówno u matki, jak i u dziecka w przyszłości.

Każda postać cukrzycy wykazuje unikalne cechy patofizjologiczne, co wymaga indywidualnego podejścia do monitorowania i leczenia w celu zarządzania nieprawidłową homeostazą glukozy, która jest kluczowa dla tej choroby.